მატერიალური ნივთების დამზადებით, ადამიანი მოქმედებს ბუნებრივ ობიექტებზე, აძლევს მათ სასურველ ფორმას, რის შემდეგაც ისინი შესაფერისი ხდება მოთხოვნილებების დასაკმაყოფილებლად. ამ პროცესში ხალხს ეხმარება მრავალფეროვანი ელემენტები და პირობები, რომლებსაც გადამწყვეტი გავლენა აქვთ საბოლოო შედეგზე. ეს პირობები მოიხსენიება, როგორც წარმოების ფაქტორები.
წარმოების ფაქტორების ცნება
წარმოების საქმიანობის ძირითადი მიზეზები და პირობები, რომელშიც ხდება ეკონომიკური პროდუქტის შექმნა, წარმოების ფაქტორებს უწოდებენ. ისინი, გარკვეული გაგებით, წარმოების მამოძრავებელი ძალაა, წარმოების პოტენციალის განუყოფელი ნაწილი.
უმარტივეს შემთხვევაში, წარმოების ფაქტორები გაგებულია, როგორც ტრიადა "შრომა, მიწა, კაპიტალი", რომელიც განასახიერებს შრომას და ბუნებრივ რესურსებს, რომლებიც მონაწილეობენ პროდუქტის შექმნაში. ბოლო პერიოდში მეწარმეობა დასახელდა, როგორც ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ფაქტორი. ამასთან, არც ეს სია იქნება ამომწურავი.
მარქსიზმში წარმოების პირობებში შედის შრომა, შრომის ობიექტი და საშუალებები, პირადი და მატერიალური ფაქტორების გათვალისწინებით. ადამიანის შრომის შესაძლებლობების მთელი ნაკრები პირადულია. როგორც მასალა, მარქსისტული მეთოდოლოგია ახდენს წარმოების საშუალებების კლასიფიკაციას, გაერთიანებულ რთულ სისტემაში, რომელშიც განსაკუთრებული ადგილი ენიჭება წარმოებისა და ტექნოლოგიის ორგანიზაციას. ეს უკანასკნელი გაგებულია, როგორც ურთიერთქმედება წარმოების ყველა ფაქტორს შორის.
მარგინალისტურ თეორიაში წარმოების ძირითადი ფაქტორებია:
- Ბუნებრივი რესურსები;
- მუშაობა;
- კაპიტალი;
- მეწარმეობა;
- სამეცნიერო და ტექნიკური ფაქტორი.
ბუნებრივი ფაქტორი
ბუნებრივი ფაქტორი განასახიერებს ბუნებრივ პირობებს, რომელშიც წარმოების პროცესები მიმდინარეობს. ნივთიერებები, მინერალები, დედამიწა, წყალი, ჰაერი, ფლორა და ფაუნა ფართოდ გამოიყენება ნედლეულისა და ენერგიის წყაროებად. როგორც წარმოების ფაქტორი, ბუნებრივი გარემო საშუალებას იძლევა გამოიყენონ ბუნებრივი რესურსები, რომლებიც ნედლეულის როლს ასრულებენ, პროდუქტის წარმოებაში. ამგვარი ნედლეულისგან მზადდება სხვადასხვა სახის მასალები.
წარმოების ენერგეტიკული საფუძველია დედამიწა და მზე. ამავდროულად, პლანეტა ხდება წარმოების ადგილი, სადაც განლაგებულია წარმოების საშუალებები, სადაც მუშაობენ მუშები.
მიწა დღესდღეობით ერთ-ერთი ყველაზე უნიკალური რესურსი გახდა, რადგან მისი მომარაგება შეზღუდულია. ამ ტიპის მასალების წარმოების პირობები არის ტერიტორია, სადაც არის ბუნებრივი რესურსები და მინერალები. მიწის რესურსის სარგებლიანობა ფასდება მისი შესაძლებლობით, რომ იყოს შესაფერისი სასოფლო-სამეურნეო სამუშაოებისთვის და ბიოლოგიური გამრავლებისთვის.
ბუნებრივი ფაქტორი მოქმედებს როგორც პასიური კომპონენტი ტრიადაში. ამასთან, გარდაქმნების პროცესში ბუნების ობიექტები გადადიან წარმოების მთავარ საშუალებებში და თანდათან იძენენ აქტიურ როლს. ზოგიერთ ფაქტორულ ეკონომიკურ მოდელში ბუნებრივი ფაქტორი მხედველობაში მიიღება იმპლიციტური ფორმით, რაც არავითარ შემთხვევაში არ ამცირებს მისი გავლენის ხარისხს წარმოების პროცესებზე.
შრომის ფაქტორი
შრომა წარმოდგენილ იქნა წარმოების რიგ ფაქტორებში, როგორც ელემენტი, რომელიც შექმნილია წარმოების პროცესის დასაწყებად. ამ კატეგორიას წარმოადგენს მშრომელთა შრომა, რომლებიც უშუალოდ მონაწილეობენ საქონლის შექმნაში. ამავდროულად,”შრომის” ცნება განასახიერებს საქმიანობის მრავალფეროვან ტიპებს, რომლებიც წარმართავს წარმოებას და თან ახლავს მას ყველა ეტაპზე. შრომა შედგება პირის პირდაპირი მონაწილეობისგან რესურსების (ენერგია, მატერია, ინფორმაცია) გარდაქმნაში. ადამიანები ხელს უწყობენ წარმოების პროცესს ფიზიკური და გონებრივი ძალისხმევით. მის ყველა მონაწილეს შემოაქვს თავისი შრომა წარმოების პროცესში, შრომის თითოეული ფორმა საბოლოოდ აისახება შედეგზე.
მაკროეკონომიკურ მოდელებში, რომლებიც იყენებენ რესურსების მიდგომას, წარმოების ძირითადი ფაქტორების გათვალისწინებისას, ხშირად გამოყოფენ არა როგორც შრომას, არამედ სამუშაო რესურსებს, ანუ შრომისუნარიან მოსახლეობას ან წარმოებაში დასაქმებულთა საერთო რაოდენობას. საქმიანობის. მნიშვნელოვანია გვესმოდეს, რომ შრომის ფაქტორი, სხვა საკითხებთან ერთად, გამოიხატება შრომის ხარისხში, ეფექტურობაში, შრომის ეფექტურობაში.
შრომა ყველაზე მნიშვნელოვანი ეკონომიკური კატეგორიაა, რადგან მისი ხარჯები განსაზღვრავს წარმოების დადგენილი ორგანიზაციის ეფექტურობას. შრომითი საქმიანობით ადამიანი აქტიურად ახდენს გავლენას შრომის საგანზე. შრომის პროცესის ინტენსივობა გავლენას ახდენს შრომის ინტენსივობაზე და პროდუქტის წარმოებაზე დახარჯულ დროზე. ეს მონაცემები საშუალებას იძლევა დადგინდეს წარმოების წინაშე მდგარი პრობლემები.
სამუშაო ძალა განსაზღვრავს სხვა ეკონომიკურ კატეგორიებს - უმუშევრობა და დასაქმება. სამუშაო ძალის სტრუქტურაში შედის ყველა ადამიანი, ვინც ასე თუ ისე მონაწილეობს პროდუქციაში მათი შრომითი უნარების შესაბამისად. ადამიანის საქმიანობას აქვს თავისებურება: სამუშაო ძალა ყალიბდება წლების განმავლობაში, ის მოითხოვს უწყვეტ განახლებას. წარმატებული კარიერისთვის თანამშრომელმა უნდა შეინარჩუნოს სასარგებლო უნარები და ყოველთვის იყოს სწორი ფიზიკური ფორმა.
კაპიტალი, როგორც წარმოების ფაქტორი
კაპიტალი გაგებულია, როგორც წარმოების საშუალება, რომელიც მონაწილეობს და უშუალოდ მონაწილეობს ეკონომიკური პროდუქტის წარმოებაში. კაპიტალი საწარმოო საქმიანობაში შეიძლება გამოჩნდეს მრავალფეროვანი ფორმით; შეიძლება არსებობდეს ამის აღრიცხვის სხვადასხვა მეთოდი. თუ ადამიანის შრომა ქმნის მხოლოდ პირობას წარმოებისთვის, მაშინ კაპიტალი ხდება წარმოების საქმიანობის მიზანი, მიზანი და არსებობის წესი. ამიტომ, კაპიტალი ხშირად მნიშვნელოვნად ჩამოუვარდება შრომას.
ეს ფაქტორი გამოიხატება როგორც ფიზიკურ, ისე ფულად კაპიტალში. ფიზიკური კაპიტალი წარმოების მთავარი საშუალებაა. საბრუნავი კაპიტალი ასევე ხდება ყველაზე მნიშვნელოვანი მატერიალური რესურსი და საქმიანობის წყარო ეკონომიკური პროდუქტის წარმოებისთვის. გრძელვადიან პერსპექტივაში, ფაქტორი მოიცავს ინვესტიციებსაც.
მოკლედ, კაპიტალი გულისხმობს ნებისმიერი ტიპის ქონებას, რომელიც გამოიყენება მოგების მისაღებად. სწორედ ამ მიზნით, ინდუსტრიული საზოგადოების გაჩენის შემდეგ, მასში ფართოდ იქნა გამოყენებული ინვესტიციები (კაპიტალური ინვესტიციები), რომლებიც წარმოების მიმართულებით არის მიმართული. ინვესტირებული სახსრები მატერიალური და მატერიალური ფორმით გადაიქცევიან ძირითად საშუალებად და წარმოების პროცესის ფაქტორებად იქცევიან.
რიგი ეკონომისტების აზრით, შრომის შემდეგ კაპიტალი მეორე ადგილზეა ეკონომიკური საქმიანობის წარმატების სხვა პირობებში. ბოლო დროს სულ უფრო ხშირად გამოიყოფა ადამიანური კაპიტალი, მათ შორის ცოდნა, უნარები, შესაძლებლობები და პროფესიული გამოცდილება, რომელსაც ფლობს თანამშრომელი. სხვა მკვლევარები არ თვლიან მიზანშეწონილად ასეთი კატეგორიის შემოღებას, ვინაიდან მის შინაარსს მეტწილად შრომის ფაქტორი ფარავს.
მეწარმეობა, როგორც წარმოების ფაქტორი
სამეწარმეო საქმიანობა და ინიციატივა სასიკეთოდ მოქმედებს საწარმოო საქმიანობის შედეგებზე. სირთულე მდგომარეობს ამ ფაქტორის გავლენის რაოდენობრივად დადგენაში. უკიდურესად რთულია ამ გავლენის გაზომვა. ამიტომ, ამ ფაქტორის შეფასება ხდება, როგორც წესი, მხოლოდ ხარისხის თვალსაზრისით. სამეწარმეო საქმიანობის მნიშვნელობა არის ის, რომ იგი ზრდის და აძლიერებს შრომის ფაქტორზე დაბრუნებას.
სამეწარმეო შესაძლებლობა არის წარმოების ყველა ფაქტორის შერწყმის შესაძლებლობა, რათა შეიქმნას პროდუქტი მაქსიმალური ეფექტურობით. მეწარმეობა ნიშნავს:
- შეძლებენ გადაწყვეტილებების მიღებას;
- გონივრული რისკის მიღება;
- შეძლებენ მუშათა ორგანიზებას დავალებების შესასრულებლად.
წარმოების ძირითადი ფაქტორები და შემოსავლის სახეები
წარმოების თითოეული დომინანტი ფაქტორი ქმნის გარკვეული სახის შემოსავალს:
- ხელფასები შეესაბამება შრომას;
- მიწა - ქირა;
- კაპიტალი - პროცენტი;
- ბიზნესი - მოგება.
წარმოების სამეცნიერო და ტექნიკური დონე
მეცნიერების განვითარებასთან ერთად, წარმოების სამეცნიერო-ტექნიკური დონის წარმოება დაიწყო წარმოების ფაქტორების რიცხვში. იგი გამოხატავს წარმოების ტექნოლოგიური აღჭურვილობის ხარისხს, მის ტექნიკურ სრულყოფას. ამ ფაქტორის გავლენა ვრცელდება შრომის პროდუქტიულობის ზრდასა და კაპიტალის გამოყენების ეფექტურობაზე. სამეცნიერო და ტექნოლოგიური მიღწევები ხელს უწყობს პროდუქტებზე მოთხოვნის ზრდას და გაყიდვების ზრდას.
ამ კატეგორიაში ხშირად განიხილება ინოვაციური საქმიანობა. წარმოებაში დანერგილი ტექნოლოგიური ინოვაცია ძალიან ხშირად ხდება ის ფაქტორი, რომელიც საშუალებას გაძლევთ ხარისხობრივად გააუმჯობესოთ წარმოების პროცესი და საშუალებას გაძლევთ ბაზარზე ფუნდამენტურად ახალი პროდუქციის შემოტანა.
პოსტინდუსტრიული საზოგადოების ფორმირების პირობებში ინფორმაცია ხდება წარმოების არსებითი ფაქტორი. ეს არის ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი რესურსი, რომელიც აისახება ეკონომიკურ პროცესებში. საინფორმაციო რესურსები გამოიყენება პროდუქტიული ძალების სისტემის ნებისმიერ ნაწილში, ხდება ცოცხალი შრომის განუყოფელი ელემენტი.
