ბუღალტრული აღრიცხვის მრავალი სინატიფეა, რომლებიც პრაქტიკაში ხშირად არ ჩნდება, მაგრამ ექსპერტის გამოცდილებას ქმნის სწორედ ასეთი”ვიწრო” მომენტებში მოქმედებების რიგის ცოდნა. ამ საკითხებში შედის არალეგური აქტივების ჩამოწერის ასახვა.
პირველი, მოდით გაერკვნენ, რა არის ეს. არალეგიდიური ლიკვიდობა არის ქონება, ინვენტარიზაციის საგნები, რომელთა გამოყენება არ შეიძლება საწარმოს საქმიანობაში და ექვემდებარება ლიკვიდაციას და, შესაბამისად, ჩამოწერას. იგი ასევე მოიცავს მზა პროდუქტებს, რომელთა გაყიდვა შეუძლებელია.
რატომ იქმნება არალეკვიდური აქტივები?
არალეგური აქტივების ფორმირების მრავალი მიზეზი შეიძლება იყოს: საწარმოს ხელახლა პროფილში მოპოვება, რის შედეგადაც არსებული მარაგი არ ითხოვს მოთხოვნას, შემცირებულია მოთხოვნა პროდუქტებზე, მომხმარებელთა დაკარგვა, კონკურენციის ზრდა, ტენდენციების ცვლილებები, წარმოების დაგეგმვის შეცდომები გრძელვადიანი შენახვის დროს ხარისხის საქონლის დაკარგვა და ა.შ.
რა უნდა გააკეთოს არალეკვიდურ აქტივებთან?
პარამეტრები შეიძლება ძალიან განსხვავებული იყოს და დამოკიდებულია პროდუქტის კატეგორიაზე. მაგალითად, შეგიძლიათ:
- განაცხადოს ფასდაკლება ასეთ პროდუქტებზე;
- გაყიდვის ჩატარება;
- გაუნათლებელი გახადოს დაკავშირებული პროდუქტი, რაც ხელს შეუწყობს სხვა პროდუქტის გაყიდვების ზრდას;
- ფერმერებისთვის, მეცხოველეობის საკვებისთვის საკვები პროდუქტების რეალიზება;
- გაყიდოს პროდუქტი ბაზარზე ფასდაკლებით;
- გადაყიდეთ პროდუქტი გადახედვის შემდეგ, ღირებულების შემცირებით.
როგორ ჩამოვწეროთ არა ლიკვიდური აქტივები ბუღალტრული აღრიცხვისა და საგადასახადო აღრიცხვაში?
საბუღალტრო აღრიცხვის პროდუქტის არარეალიზებული ნაშთები შეიძლება ჩამოიწეროს სხვა ხარჯებზე, როგორც მოძველებული ქონება. საგადასახადო აღრიცხვის დროს, ჩამოწერილი მარაგების ღირებულება შეიძლება მიეკუთვნოს იმ წარმოების ღირებულებას, რომელიც არ აწარმოებდა პროდუქტებს.
მოძველების გამო საქონლის ჩამოწერის შესახებ გადაწყვეტილებას იღებს მენეჯერი, მაგრამ ამ გადაწყვეტილების დასაბუთებისთვის იქმნება კომისია მატერიალურად პასუხისმგებელი პირებისგან, რომლებმაც უნდა:
შეამოწმოს მასალები, დოკუმენტაციაში დაფიქსირება მათი შეუსაბამობის მიზეზები შემდგომი გამოყენებისათვის მათი დანიშნულებისამებრ, შეაფასონ სხვა საჭიროებების გამოყენების შესაძლებლობა ან გვერდით განხორციელდეს, შეაფასონ მათი საბაზრო ღირებულება (ეს ხდება ეკონომიკურ სამსახურების სპეციალისტებთან ერთად).
თუ კომისიის დასკვნით დადგინდა, რომ შეუძლებელია ქარხნის შემდგომი გამოყენება, მაშინ ისინი ექვემდებარება განადგურებას. აღრიცხვისას, მათი ღირებულება შედის სხვა ხარჯებში:
Dt 91 - Kt 10 - მორალურად მოძველებული მასალები ჩამოწერილი
ისინი აისახება ბალანსში საანგარიშო წლის ბოლოს, მინუს მატერიალური აქტივების ღირებულების შემცირების რეზერვი. ეს რეზერვი იქმნება ორგანიზაციის ფინანსური შედეგების ხარჯზე მარაგების მიმდინარე საბაზრო ღირებულებას და მათ რეალურ ღირებულებას შორის სხვაობის ოდენობით, თუ ამ უკანასკნელის ღირებულება უფრო მაღალია. ანუ, თუ წლის განმავლობაში არალეგიდიური პროდუქტები არ ჩამოიწერა და საწყობში დარჩა წლის ბოლოს, საჭიროა შეიქმნას რეზერვი (იხ. მეთოდური სახელმძღვანელო მითითებების მე -20 პუნქტი):
Dt 91-2 - Kt 14 - შეიქმნა რეზერვი ინვენტარის ღირებულების შემცირებისთვის
მომდევნო საანგარიშო პერიოდებში, რადგან ხდება პროდუქტების ჩამოწერა, რისთვისაც შეიქმნა რეზერვი, დაზოგილი თანხა აღდგება უკუ განთავსებით:
Dt 14 - Kt 91-1 - დათქმული თანხა აღდგენილია
მაგრამ უნდა გვახსოვდეს, რომ საგადასახადო აღრიცხვა არ ითვალისწინებს ასეთი რეზერვის შექმნის შესაძლებლობას და, შესაბამისად, რეზერვის გამოქვითვების ოდენობა არ ითვლება ხარჯად დაბეგვრის თვალსაზრისით. ამიტომ, წარმოიქმნება მუდმივი სხვაობა, რომელიც მოითხოვს მუდმივი საგადასახადო ვალდებულების აღიარებას ბუღალტრული აღრიცხვაში (PBU 18/02 მე -7 პუნქტის შესაბამისად).
ანალოგიურად, საგადასახადო აღრიცხვაში არ არის აღიარებული შემოსავალი და აღდგენილი რეზერვის ოდენობა, ამიტომ პროდუქციის ჩამოწერისა და რეზერვის აღდგენის შედეგად მუდმივი საგადასახადო აქტივი უნდა აისახოს აღრიცხვაში:
Dt 99 - Cr 68 - მუდმივი საგადასახადო ვალდებულება დაერიცხა რეზერვის ოდენობისთვის
Dt 68 - Kt 99 - აისახა მუდმივი საგადასახადო აქტივი აღდგენილი დებულების ნაწილში
არალეგიდიური აქტივების ფორმირების რაიმე მიზეზების მიღმა, მაშინაც კი, თუ ერთი შეხედვით ეს წმინდა გარეგნულად ჩანს, კომპანიისგან დამოუკიდებელი, ფაქტობრივად, ბიზნესის ორგანიზაციის პროცესებში არსებობს არასრულყოფილება. მათი იდენტიფიცირებისთვის შეგიძლიათ გამოიყენოთ მარტივი, მაგრამ ეფექტური ხუთი რატომ მეთოდოლოგია. იგი გვეუბნება, რომ თუ პრობლემას ჩამოაყალიბებთ და 5-ჯერ დაუსვამთ კითხვას "რატომ?", მის ფესვს იპოვით. ეს მეთოდი საუკეთესოდ გამოიყენება ტვინის შტორმის დისკუსიების დროს.
