საერთაშორისო მონეტარული სისტემა წარმოადგენს მოთხოვნების მოგვარების, სახელმწიფოებს შორის ვალების დაფარვის, ახალი სავაჭრო და ეკონომიკური ურთიერთობების შექმნის აუცილებელ კომპლექსს. არსებობის განმავლობაში სისტემამ გაიარა განვითარების რამდენიმე ეტაპი.
ისტორიულად, ეროვნული ფულადი სისტემები ყველაზე ადრეული იყო. მათი გამოჩენა ასოცირდება სხვადასხვა სახელმწიფოებს შორის წარმოქმნილ სავაჭრო სისტემაში ეროვნული ფულადი ერთეულების უცხოურზე გაცვლის აუცილებლობასთან.
საერთაშორისო მონეტარული სისტემა არის ქვეყნებს შორის ფულადი ურთიერთობების ორგანიზაციის ფორმა, რომელიც დამოუკიდებლად ფუნქციონირებს და ემსახურება საქონლის გადაადგილებას. ეს არის სხვადასხვა ელემენტის საზოგადოება, რომელსაც აერთიანებს რეგულარული ურთიერთქმედება.
საერთაშორისო ფულადი სისტემის ძირითადი ფუნქციები და ამოცანები
ფუნქციები იყოფა პირველადი და მეორადი. პირველ ჯგუფში შედის:
- ლიკვიდურობა. ეს არის საერთაშორისო სარეზერვო აქტივების საჭირო რაოდენობის არსებობა, რაც ვალდებულებების გადახდას იძლევა.
- Რეგულირება. სისტემა საშუალებას გაძლევთ აღადგინოთ და შეცვალოთ სიტუაცია, თუ საგადასახადო ბალანსის დარღვევები გამოჩნდა.
- კონტროლი. ზუსტი მექანიზმების გამოყენების წყალობით, ნდობა იქმნება მთელი სისტემის სწორად მუშაობაში.
მეორადი ფუნქციები წარმოდგენილია გაცვლითი კურსის რეჟიმის კოორდინაციის, ვალუტის ემისიიდან მიღებული შემოსავლის განსაზღვრის შესაძლებლობით. ნებისმიერ შემთხვევაში, მთავარი მიზანია წარმოების ისეთი პირობების შექმნა, რომლებიც უზრუნველყოფს ყველა ეკონომიკური სისტემის ეფექტურ და გამართულად მუშაობას, საერთაშორისო ურთიერთობების წარმართვას და სხვადასხვა საგარეო ეკონომიკური ურთიერთობების ოპტიმიზაციას.
საერთაშორისო მონეტარული სისტემის მახასიათებლები
მთავარი ელემენტია ეროვნული ვალუტა. გასული საუკუნის ბოლოს გამოჩნდა ვალუტის კალათები, რომლებმაც დაიწყეს თვლის ერთეულის ფუნქციის შესრულება, რომლებიც აუცილებელია გაცვლითი კურსის რყევების დასადგენად.
SDR (სპეციალური ხატვის უფლებები) ოფიციალური სარეზერვო ვალუტაა საერთაშორისო სავალუტო ფონდის კონსტიტუციის შესაბამისად. SDR არის ვალუტის კალათა, რომელიც მოიცავს სხვადასხვა ქვეყნის სხვადასხვა ფულად ერთეულებს. მისი გათავისუფლების შესახებ გადაწყვეტილება ჯერ კიდევ 1970 წელს მიიღეს.
კურსის გაანგარიშება ხორციელდება ყოველდღე, ყოველთვიურად. ისინი ემყარება:
- ეროვნული ვალუტის კურსი;
- სხვადასხვა ფულადი ერთეულების თანაფარდობა აშშ დოლართან მიმართებაში;
- შემდგომი და წინა პერიოდების მიმართ ამერიკული ფულის კურსის მაჩვენებლები.
რისგან შედგება საერთაშორისო სავალუტო სისტემა?
სისტემა ემყარება სხვადასხვა ტიპის ვალუტებს, ბანკთა ნაკრებებს და სხვადასხვა საერთაშორისო ინსტიტუტებს, რომელთა მუშაობაზეც არის დამოკიდებული სავალუტო ურთიერთობა. ვალუტა გაგებულია, როგორც ფულადი ერთეული, რომელიც შეიძლება გამოყენებულ იქნას საერთაშორისო ანგარიშსწორების დროს.
მას შემდეგ, რაც ვალუტა გაიგივებულია ერთმანეთთან, ამ პროცესს კურსი ეწოდება. ეს არის ერთი სახელმწიფოს ბანკნოტების ერთი ერთეულის ღირებულების გამოხატულება. გაცვლითი კურსი მუდმივ დინამიკაშია, რადგან მასზე გავლენას ახდენს სხვადასხვა ფაქტორი. უდიდესი მნიშვნელობა აქვს ეკონომიკურს. მათ შორისაა ქვეყნის საგადასახადო ბალანსის მდგომარეობა, სხვადასხვა საპროცენტო განაკვეთების თანაფარდობა და შიდა ფასების მოძრაობა.
საერთაშორისო ფულადი სისტემის განვითარების ეტაპები
ჩამოყალიბებიდან ათწლეულების განმავლობაში ამ მსოფლიო ფინანსურმა ინსტიტუტმა რამდენიმე მთავარი ეტაპი გაიარა. თითოეულ მათგანს ჰქონდა საკუთარი დამახასიათებელი ნიშნები:
- პარიზის მონეტარული სისტემა. მის ქვეშ ფულის ყველა ფუნქციას ასრულებდა ოქრო. ამის წყალობით, შემცირდა რისკები საერთაშორისო ეკონომიკური ურთიერთობების მშენებლობაში.
- გენუელი. იგი ჩამოყალიბდა 1922 წელს. პრიორიტეტი იყო ვალუტა, რომლის გაცვლა შეიძლება ოქროს ზოდებზე. სისტემა გაუქმდა იმის გამო, რომ პირდაპირი დამოკიდებულება იყო ოქროს მოპოვებაზე.
- ბრეტონ ვუდსი.ჩამოყალიბდა 1944 წელს. იგი მოიცავდა ოქროს უფასო ყიდვა-გაყიდვის აკრძალვას, ხოლო მასალა აღიარებულ იქნა როგორც ანგარიშის ერთადერთი ერთეული.
- იამაიკური. მიღებულია 1976 წელს სავალუტო ფონდის წევრი ქვეყნების მონაწილეობით. ერთ-ერთი მთავარი პრინციპი იყო ოქროს მიერ მისი ფუნქციების დაკარგვა. სავალუტო ფონდმა შეძლო გაეცნო გაცვლითი კურსი.
- ევროპული ეს გაჩნდა 1979 წელს, როდესაც დასავლეთ ევროპის ქვეყნები გაერთიანდა. ერთ-ერთი მთავარი ეტაპი იყო მონეტარული კავშირის შექმნა და ერთიანი ვალუტის - ევროს შემოღება.
ამრიგად, რეგიონალური მონეტარული სისტემები განსხვავდება საერთაშორისო სისტემებისაგან იმით, რომ ისინი მოიცავს შეზღუდული რაოდენობის წევრ ქვეყნებს. ყველა ელემენტი იყოფა სავალუტო, ფინანსურ სტრუქტურებად და საერთაშორისო ანგარიშსწორებებად.
