ვალუტა არის ყველაზე მნიშვნელოვანი სახელმწიფო და საერთაშორისო ფინანსური ინსტრუმენტი. მისი რეგულირებისთვის არსებობს ისეთი მექანიზმი, როგორიცაა მონეტარული პოლიტიკა.
მონეტარული პოლიტიკის კონცეფცია და შემადგენლობა
მონეტარული პოლიტიკა წარმოადგენს ეკონომიკურ, ორგანიზაციულ და სამართლებრივ ზომებს ერთობლივად და რამდენიმე სახელმწიფოს, საბანკო სტრუქტურებსა და ფინანსურ ორგანოებს შორის ფულადი ურთიერთობების დამყარების მიზნით. იგი მოქმედებს როგორც სახელმწიფო და საერთაშორისო ეკონომიკური პოლიტიკის ერთ-ერთი ძირითადი სეგმენტი.
შესაბამისი პოლიტიკური მიმართულების ინსტრუმენტებია:
- სავალუტო ჩარევა;
- ვალუტის კონტროლი;
- სავალუტო რეზერვები;
- სავალუტო შეზღუდვები;
- გაცვლითი კურსის რეჟიმი;
- სავალუტო სუბსიდიები.
მონეტარული პოლიტიკის სუბიექტები არიან საერთაშორისო მონეტარული და საფინანსო ორგანიზაციები, მთავრობა, ცენტრალური ბანკი, აგრეთვე სპეციალური უფლებამოსილი ორგანოები (სავალუტო საბჭო და სხვები). პოლიტიკაში შესაბამისი მიმართულების ყველაზე მნიშვნელოვანი როლი არის ფულადი ერთეულის სახელმწიფოში გაცვლითი კურსის სტაბილურობის შენარჩუნება, ასევე ეფექტური საგარეო სავაჭრო ეკონომიკური ურთიერთობების უზრუნველყოფა. მოქმედებს, როგორც ეკონომიკური პოლიტიკის ერთ-ერთი მთავარი მიმართულება, მონეტარული პოლიტიკა ყალიბდება ისეთი კომპონენტების საფუძველზე, როგორიცაა ფისკალური, სტრუქტურული ინვესტიციები და მონეტარული სისტემები.
მონეტარული პოლიტიკის საკანონმდებლო ჩარჩო
ამ ტიპის სახელმწიფო პოლიტიკა გათვალისწინებულია სავალუტო კანონმდებლობაში, რომელიც არეგულირებს ოქროს და სავალუტო ოპერაციების განხორციელების პროცედურას ქვეყნის ტერიტორიაზე. აქედან გამომდინარეობს, რომ მონეტარული პოლიტიკა მიზნად ისახავს არა მხოლოდ ეროვნული ვალუტის გაცვლითი კურსის რეგულირებას და კონვერტირებადობას, არამედ ამჟამინდელი სახელმწიფოს ოქროს და სავალუტო რეზერვების კონტროლს.
სავალუტო კანონმდებლობისა და სავალუტო ოპერაციების სამართლებრივი განხორციელების შესაბამისად, სახელმწიფო ახორციელებს სავალუტო კონტროლს. ეს არის სპეციალური ღონისძიებების კომპლექსი, რომელსაც ახორციელებენ ცენტრალური ბანკი და რუსეთის ფედერაციის მთავრობა. ეს უკანასკნელნი ადგენენ მცურავ და ფიქსირებულ გაცვლით კურსებს, ამოწმებენ და აფიქსირებენ ყველა ფინანსურ დოკუმენტს, ხსნიან და ახურავენ სავალუტო ანგარიშებს და აკონტროლებენ სავალუტო ოპერაციების დადების პროცესს.
მონეტარული პოლიტიკის ძირითადი რეჟიმები
მონეტარული პოლიტიკა არის უკიდურესად დინამიური ინსტრუმენტი, რომლის ფორმა და ელემენტები შეიძლება შეიცვალოს ქვეყნის განვითარების სხვადასხვა ფაქტორის, მათ შორის, მისი ეკონომიკური მდგომარეობის, წარმოების მოცულობების, ფინანსური ეკონომიკის მდგომარეობის, მსოფლიო პოლიტიკურ ასპარეზზე გავლენის ქვეშ, და სხვა. ამის შესაბამისად, ქვეყნის მთავრობა აყალიბებს მონეტარული პოლიტიკის გარკვეულ რეჟიმს, რაც რადიკალურად აისახება საგარეო და შიდა ბაზრებზე გაყიდული პროდუქციის ფასების დონეზე.
მსოფლიოში ფულადი პოლიტიკის მრავალი განსხვავებული რეჟიმი არსებობს. ამრიგად, ცალკეული სახელმწიფოები ეკონომიკური რეფორმების პროცესში დგებიან ორმაგი სავალუტო ბაზრის სტრატეგიით, დაყოფენ ერთიან ფინანსურ სისტემას ორ კომპონენტად: ოფიციალური სექტორი სავაჭრო გარიგებებისათვის და აგრეთვე საბაზრო სექტორი სხვადასხვა გაცვლითი და ფინანსური ოპერაციებისათვის. ამასთან, მონეტარული პოლიტიკის ტრადიციულ მეთოდებში შედის გაცვლითი კურსის დევალვაცია და გადაფასება, ანუ დოლარის მიმართ სახელმწიფო ვალუტის კურსის შემცირება და ზრდა.
მონეტარული პოლიტიკის წარმოების კიდევ ერთი ეფექტური მეთოდი არის დევიზის სისტემის ჩამოყალიბება, რომელიც ითვალისწინებს ეროვნული ვალუტის კურსის რეგულირებას უცხო ქვეყნების სახსრების ყიდვა-გაყიდვის გზით.ასეთ სისტემას შეიძლება ჰქონდეს მრავალი ფორმა, მათ შორის ჩარევა, სავალუტო შეზღუდვები და სავალუტო რეზერვების დივერსიფიკაცია. ხშირად, გაცვლითი კურსის რეგულირების ერთდროულად ორ განსხვავებულ სისტემას იყენებს გაცვლითი კურსის ეფექტური პოლიტიკის გასატარებლად.
