არსებობს მრავალი გზა, რომლითაც ბანკები ცდილობენ თავი დაიცვან პრობლემური სესხებისგან: შემოწმების შემოსავალი, სამუშაო ადგილი, მსესხებლის ასაკი, საკრედიტო ისტორიის ფრთხილად შესწავლა და ა.შ. თუმცა, რა არის ეს პრობლემური სესხები? და როგორ ემუქრებიან ისინი მოვალეს და ბანკს?
პრობლემური სესხი არის სესხი, რომელსაც მსესხებელი ვერ დაფარავს. ასეთი მსესხებლები ხშირად იღებენ რამდენიმე სესხს, საკუთარი ფინანსური შესაძლებლობების გაუთვალისწინებლად და შედეგად, მათთვის უკვე პრობლემატურია აღებული ვალდებულებების გადახდა, თუნდაც აღებული სესხების ნაწილში.
ბანკებისთვის ეს პრობლემა კიდევ უფრო სერიოზულია. პირველ რიგში, ისინი კარგავენ მოგებას, რომელსაც სესხიდან მიიღებდნენ, რის შედეგადაც დეპოზიტების დაფარვისთვის რეზერვებიდან თანხის გატანა უწევთ და ა.შ. მეორეც, მსესხებელზე გაცემული თანხების მისაღებად ბანკებმა კვლავ უნდა ჩადონ ფული: თანამშრომლების გადახდა, რომლებიც მოვალეთან მუშაობენ, იხარჯება ისეთ ზომებზე, როგორიცაა სასამართლო დავა ან მსესხებლის ქონების ჩამორთმევა. და ამ ყველაფერს ისევ დრო სჭირდება.
და თუკი ბანკი მაინც მოახერხა დაუდევრობის მსესხებლის აიძულოს გადაიხადოს სესხი, იგი თითქმის ყველა ხარჯს გადასცემს მოვალეს. თუ მსესხებელი ვერ ახერხებს რეგულარულ გადახდებს, ბანკი ნამდვილად განიცდის ზარალს, რომლის კომპენსაციას ვერანაირად ვერ შეძლებს.
ამიტომ, ბანკები ცდილობენ არა მხოლოდ წინასწარ გადაამოწმონ მომავალი მსესხებელი, არამედ შეძლებისდაგვარად სწრაფად იმოქმედონ, თუ სესხის თანხა დროულად არ იქნა მიღებული. ამ შემთხვევაში მოვალის მიმართ გამოიყენება შემდეგი ზომები (ზოგჯერ ერთი დღის დაგვიანებაც საკმარისია):
- ზარები გადახდის შეხსენებით;
- წერილები სესხის ხელშეკრულების პირობების შესრულების მოთხოვნით;
- წერილები შეხსენებით ჯარიმების დაგვიანების შემთხვევაში;
- წინადადება სესხის ხელშეკრულების ვადაზე ადრე შეწყვეტის შესახებ მსესხებლის მიერ ერთდროულად მთელი თანხის გადახდით.
ამასთან, დღის ვადაგადაცილებული სესხი პრობლემატური არ არის. იგი ასეთად ჩაითვლება მხოლოდ მაშინ, როდესაც გადაუხდელობის პერიოდი 90 დღეს მიაღწევს, რომლის განმავლობაშიც მოვალეს ერთი გადახდა არ აქვს შესრულებული. მიუხედავად იმისა, რომ ეს მხოლოდ ერთი ნიშანია, რომლის პრობლემურ სესხს რამდენიმე აქვს:
- რეგულარული გადახდების შეფერხება დაუსაბუთებლად;
- მსესხებლის ფინანსური ანგარიშგების არარსებობა ან უარი მათ მიწოდებაზე;
- მსესხებელთან კომუნიკაციის ხანგრძლივი არარსებობა;
- საქმიანობის მიმართულების შეცვლა.
ბანკი ამ პრობლემას რამდენიმე გზით აგვარებს:
- სესხის ხელშეკრულების გადახედვა საპროცენტო განაკვეთისა და რეგულარული გადახდის ოდენობის შეცვლის მიზნით. ან ვალის ვადაგადაცილებული ვადის სტატუსის შეცვლა (ბანკები იღებენ ამ ზომას, ყველაზე ხშირად, როდესაც მსესხებელთან თანამშრომლობის შენარჩუნება სურთ).
- სესხის ხელშეკრულების შეწყვეტა, რომელიც დადებულია გირაოს საფუძველზე. ამავდროულად, ბანკი ყიდის მოვალის აქტივების ნაწილს სესხის დასაფარად, ამას თვითონ მსესხებელი აკეთებს ნებაყოფლობით.
- გირაოს გაყიდვა. ამ შემთხვევაში, მსესხებელსა და ბანკს შორის ყველა ურთიერთობა წყდება, რადგან ღონისძიება საკმაოდ რადიკალურია.
იმ შემთხვევებში, როდესაც მოვალე საერთოდ არ რეაგირებს ბანკის მოთხოვნებზე და არ ეკონტაქტება, ან მაშინაც კი ცდილობს დაემალოს ვალდებულებები, მისი ვალი გადადის მესამე პირებზე - შემგროვებელ სააგენტოებზე. მათი მეთოდები იგივე ფსიქოლოგიურ და სოციალურ გავლენას ახდენს მსესხებელზე, როგორც ბანკი, მაგრამ შემგროვებლები ბევრად უფრო დაჟინებული და რადიკალები არიან. შედეგად, მოვალე, უფრო ხშირად, უარს ამბობს და თანახმაა პრობლემური სესხის გადახდაზე.
