კანკრინის მონეტარული რეფორმით (1839-1843) შესაძლებელი გახდა ფულის მიმოქცევის გამარტივება რუსეთის იმპერიაში და სასარგებლო გავლენა იქონია მთლიან ქვეყნის ეკონომიკაზე. გარდაქმნების მთავარი შედეგია ვერცხლის მონომეტალიზმის სისტემის დამკვიდრება, რომელიც 90 – იან წლებამდე მოქმედებდა. XIX საუკუნე.
რეფორმის წინაპირობები
მე -19 საუკუნის დასაწყისისთვის რუსეთში ერთდროულად ფუნქციონირებდა ორი ფულადი ერთეული. პირველი არის ვერცხლის რუბლი, რომელიც გაცვალეს ვერცხლის კაპიკებად. მეორე იყო ქაღალდის ბანკნოტის რუბლი, რომლისთვისაც სპილენძის პენი იყო მოლაპარაკება.
ამ ყველაფერთან ერთად ვერცხლი და ბანკნოტის რუბლი არ იყო ტოლი ღირებულებით: ეს უკანასკნელი მუდმივად გაუფასურდებოდა. გარდა ამისა, რუბლის ორ ტიპს ჰქონდა ცირკულაციის სხვადასხვა სფერო. ამან მნიშვნელოვნად შეუშალა ხელი სასაქონლო-ფულადი ურთიერთობებისა და საკრედიტო ოპერაციების განვითარებას ქვეყანაში (ამასთან, მონობა იყო ეკონომიკის მთავარი”მუხრუჭი”).
მათ ალექსანდრე მაკედონელის (1801-1825) მეფობის დროს მონეტარული მიმოქცევის სფეროში რეფორმის განხორციელება სურდათ, ინიციატორი იყო მ.მ. სპერანსკი. მაგრამ პროექტის განხორციელებას ხელი შეუშალა ნაპოლეონთან ომებმა. საკითხის გადაწყვეტა მხოლოდ ნიკოლოზ I- ის (1825-1855) დროს მოხდა.
რეფორმის მიმდინარეობა, მისი ეტაპები
ფულადი რეფორმა 1839-1843 წწ ეწოდა რუსეთის მაშინდელი ფინანსთა მინისტრის - ე.ფ. კანკრინა. ეს თანამდებობა იგორო ფრანცევიჩს ეკავა 1823-1844 წლებში. სწორედ მან გამოიწვია გარდაქმნები.
რეფორმა განხორციელდა ეტაპობრივად. პირველი ეტაპი 1839 წლის ივლისში დაიწყო. დაინერგა ახალი ინოვაციები:
- მთავარი იურიდიული საშუალება იყო ვერცხლის რუბლი. მონეტა შეიცავს 18 გრამ სუფთა ძვირფას ლითონს.
- ქვეყანაში განხორციელებული გარიგებების გაანგარიშება დაიწყო მხოლოდ ვერცხლით, აგრეთვე სახაზინო სახსრების / ქვითრების გაცემა.
- დავალების რუბლი დაუბრუნდა დამხმარე ბანკნოტის თავდაპირველ ფუნქციას.
- დადგენილია ვერცხლის რუბლის მყარი გაცვლითი კურსი ბანკნოტის მიმართ - 3,5 მანეთი.
ამავე დროს გამოიცა განკარგულება, რომლის თანახმად შეიქმნა ვერცხლის მონეტების დეპოზიტის ოფისი სახელმწიფო კომერციულ ბანკში. სადეპოზიტო ოფისი ასრულებდა გადახდის ახალი საშუალების - ანაბრის ბილეთების გამცემს.
ასეთი ფულის მიმოქცევა შეიძლება ვერცხლის ტოლი. გაცვლის მექანიზმი შემდეგი იყო. სადეპოზიტო ოფისმა მიიღო დეპოზიტები ვერცხლით და სამაგიეროდ გაიცა ანაბრის ბილეთები იმავე თანხით.
კანკრინის რეფორმის მეორე ეტაპი 1841 წელს დაიწყო. ახალი გარდაქმნების საჭიროება უკარნახეს ეკონომიკაში არსებულმა პრობლემებმა. წინა წელი რუსეთისთვის ცუდი მოსავალი იყო, რაც აგრარული ქვეყნისთვის ფინანსურ სფეროში მნიშვნელოვან სირთულეებსაც ნიშნავს. სახელმწიფოს უნდა გადაერჩინა თავისი ფინანსური ინსტიტუტები და ხაზინა.
გარდაქმნების მეორე ეტაპის მთავარი მოვლენა არის საკრედიტო ბილეთების გაცემა. მათ გასცემდნენ ისეთი საკრედიტო ინსტიტუტები, როგორიცაა სახელმწიფო სესხის ბანკი, სახაზინო ხაზინები და ასევე ბავშვთა სახლები. გამოცემის საერთო ოდენობამ შეადგინა 30 მილიონი ვერცხლის რუბლი.
საკრედიტო ბილეთებს ექვემდებარებოდა უფასო გაცვლა ვერცხლის ფულზე. გადახდის ორივე საშუალებას თანაბარი მიმოქცევა ჰქონდა. საკრედიტო ბილეთები გაიცემოდა შეზღუდული მოცულობით და მიეწოდებოდა ვერცხლს (ჯერ სრულად, შემდეგ ნაწილობრივ).
ამრიგად, იმ პერიოდში ქვეყანაში გამოიყენებოდა რამდენიმე სახის გადახდის ქაღალდის საშუალება, აგრეთვე მონეტები. ამ სისტემას შემდგომი გამარტივება სჭირდებოდა.
1843 წელს საბანკო ბარათებისა და სადეპოზიტო ნოტების გაცვლა დაიწყო სახელმწიფო საკრედიტო ნოტებით. ახლა მათ სპეციალური სტრუქტურა - სახელმწიფო საკრედიტო ბარათების ექსპედიცია გასცემს. სხვა ქაღალდის ფული ამოიღეს მიმოქცევიდან.
რეფორმის შედეგები
ფულადი რეფორმის წყალობით, რუსეთში დამყარდა ფინანსური სისტემა - ვერცხლის მონომეტალიზმი (მიმოქცევის საფუძველი იყო რუბლი ვერცხლში).
ამასთან, შეგვიძლია ვისაუბროთ ბიმეტალიზმის ნიშნებზე. ოქროს მონეტები მიმოქცევაში იყო ქვეყანაში, მათ ასევე შეეძლოთ საკრედიტო ბილეთების უზრუნველყოფის ფუნქცია.
რეფორმამ ხელი შეუწყო რუსეთის იმპერიაში ფულის მიმოქცევის სტაბილიზაციას.ამასთან, მე -19 საუკუნის შუა პერიოდში ქვეყანა შევიდა ყირიმის ომში (1853-1856) და ახალმა ფინანსურმა სირთულეებმა შეცვალა რეფორმების ზოგიერთი მიღწევა.
მე -19 საუკუნის ბოლოს რუსეთის იმპერია გადავიდა ოქროს მონეტარულ სტანდარტზე.
