კაპიტალის გასვლამ ერთი კონკრეტული სახელმწიფოს საზღვრებს გარეთ ბევრი სარგებელი მოიტანა, მაგრამ ასევე უამრავი პრობლემა. გლობალიზაციამ ტრანსსასაზღვრო გადახდისუუნარობა მოიტანა. თუმცა, რა არის ეს?
გაკოტრება ეწოდება ტრანსსასაზღვრო გადახდისუუნარობას, რომლის პროცესში მონაწილეობენ უცხო ელემენტები - კრედიტორები, მოვალეები და ა.შ., ხოლო სესხის აღებული ქონება სხვა შტატში მდებარეობს. ამავდროულად, სიტუაციები საკმაოდ რთულია, ვინაიდან ამ საკითხის გადასაჭრელად საჭიროა სხვადასხვა ქვეყნის საკანონმდებლო რეგულაციების გამოყენება.
გაკოტრება თავისთავად საკმაოდ რთული პროცესია და ყველა ქვეყანაში მოქმედი კანონები ითვალისწინებს ზომებს, რომლებიც აღადგენს მოვალის გადახდისუნარიანობას. მაგრამ ეს ყოველთვის არ არის შესაძლებელი და მოვალე გაკოტრებულად გამოცხადდა, ხოლო დავალიანება გადაიხადა მისი ქონების გაყიდვით.
თავის მხრივ, მოვალეები ცდილობენ გამოიყენონ კანონმდებლობაში არსებული ხარვეზები ქონების გადასარჩენად: მათ იციან, რომ ქვეყანა, სადაც გაკოტრების პროცესი დაიწყო, ვერ შეძლებს მისი იურისდიქციის გავრცელებას უცხოეთის ტერიტორიაზე და წინასწარ ცდილობენ შეიძინონ ქონება რამდენიმე შტატში..
და თუ საქმე ეხება ტრანსსასაზღვრო გადახდისუუნარობის აღიარებას, მაშინ ასეთი საქმე წყდება საერთაშორისო კერძო სამართლის ნორმების დახმარებით. მათი მიმართვის საფუძვლები შემდეგია:
- კრედიტორი არის სხვა სახელმწიფოს მოქალაქე ან საწარმო, რომელიც რეგისტრირებულია სხვა ქვეყანაში, ე.ი. უცხო პირი;
- მოვალის ქონება ან მისი ნაწილი მდებარეობს უცხო ქვეყნის ტერიტორიაზე;
- გადახდისუუნარობის საქმის წარმოება მოვალის წინააღმდეგ დაიწყო არა ერთ, არამედ ერთდროულად რამდენიმე ქვეყანაში;
- არსებობს სასამართლოს გადაწყვეტილება, რომლის საფუძველზეც ხდება მოვალის გაკოტრება, და საჭიროა ამ გადაწყვეტილების სხვა ქვეყანაში აღიარება და აღსრულება.
ამასთან, პრაქტიკაში ორი ძირითადი მეთოდი გამოიყენება ამგვარი შემთხვევების მოსაწესრიგებლად:
- უნივერსალობის პრინციპი, როდესაც გადახდისუუნარობის საქმის წარმოება ერთ სახელმწიფოში იწყება;
- ტერიტორიულობის პრინციპი, როდესაც ასეთი საქმის წარმოება იწყება ერთდროულად რამდენიმე ქვეყანაში.
პირველ შემთხვევაში, ყველაფერი ემყარება იმ ფაქტს, რომ სხვა ქვეყნები იღებენ ვალდებულებას აღიარონ და შეასრულონ ერთ ქვეყანაში მიღებული სასამართლო გადაწყვეტილება. ეს პრინციპი რთულია, ვინაიდან ყველა სახელმწიფო არ ეთანხმება საკუთარი იურისდიქციის მიტოვებას, მაგრამ ის უფრო ეფექტურია, ვიდრე გაკოტრების საქმის წარმოება ერთდროულად რამდენიმე ქვეყანაში.
მაგრამ ტრანსსასაზღვრო გადახდისუუნარობის პროცესის რეგულირების მიზნით შემუშავებული წესები მოცემულია კონკრეტული ქვეყნების კანონმდებლობაში და საერთაშორისო სამართლებრივ აქტებში. ამ უკანასკნელ შემთხვევაში, ეს არის ისეთი ხელშეკრულებები, როგორიცაა:
- სტამბოლის კონვენცია 1990;
- UNISRAL Model Law 1997;
- UNISRAL გადახდისუუნარობის სახელმძღვანელო 2005;
- ევროკავშირის რეგულაცია 1346/2000.
კონკრეტული ქვეყნის კანონმდებლობის მაგალითზე შეიძლება მოვიყვანოთ საწარმოთა გადახდისუუნარობის (გაკოტრების) შესახებ კანონები და ფიზიკური პირების გაკოტრების შესახებ მიღებული კანონი რუსეთის ფედერაციაში. სხვათა შორის, საარბიტრაჟო საპროცესო კანონმდებლობაში არის შესაბამისი ნორმები.
